In mijn vorige column ben ik ingegaan op de lastige overgang van het winter – naar het zomerseizoen. Inmiddels hebben de meeste spelers zich goed aangepast aan de nieuwe omstandigheden en is het wedstrijdseizoen in volle gang. Veel spelers bevinden zich nu in de beslissende fase van de voorjaarscompetitie en over enkele weken dienen de eerste toernooien zich al aan.
In mijn praktijk als sportpsycholoog èn in mijn werk als tennistrainer merk ik dat het spelen van wedstrijden bij veel spelers best wat spanning oproept. Ik denk dat bijna iedere sporter wel in enige mate bekend is met dit fenomeen, maar sommige spelers hebben hier echt last van. Deze spelers geven aan dat zij zich erg onzeker kunnen voelen en dat zij vaak onder hun kunnen presteren tijdens wedstrijden. Sommigen hebben om deze reden het plezier in het spelen van wedstrijden zelfs volledig verloren. In deze column geef ik enkele concrete adviezen over hoe spelers van alle niveaus op ontspannen en zelfverzekerde wijze wedstrijden kunnen spelen.
Voordat ik mijn tips geef, wil ik een hardnekkig misverstand uit de wereld helpen. Veel spelers denken dat zij zo ontspannen mogelijk moeten zijn. Dit klopt echter niet, spelers blijken enige mate van spanning juist nodig om tot een topprestatie te kunnen komen. Enige mate van spanning zet spelers namelijk op scherp, het richt de concentratie en het maakt het lichaam klaar voor inspanning. Zie spanning dus niet uitsluitend als een hinderlijk obstakel, maar ook als een voorwaarde om een hoog niveau te halen.
Dit gezegd hebbende, kunnen spelers natuurlijk wel degelijk te gespannen zijn. Hun spieren zijn verkrampt, waardoor timing en motoriek verslechteren en zij kunnen afgeleid raken door allerlei storende gedachten. Wanneer spelers zich al in de voorbereiding op een wedstrijd bewust zijn van deze tè hoge mate van spanning, kunnen zij zichzelf ontspannen met behulp van de oefening Progressieve Relaxatie. Deze oefening duurt ongeveer 30 minuten en hij houdt in dat spelers in een vaste volgorde verschillende spiergroepen om beurten aan – en ontspannen. Spelers van alle niveaus kunnen gebruik maken deze oefening. Via google is gemakkelijk een nauwkeurige beschrijving te vinden.
Wanneer spelers pas tijdens de wedstrijd last krijgen van spanning, is het doen van deze oefening natuurlijk geen optie meer. Voor hen zijn er echter andere methoden beschikbaar. Zo kunnen spelers leren om de wisselmomenten te benutten om te ontspannen. Probeer bijvoorbeeld, als je op je bankje zit, de goede punten van de afgelopen twee games in gedachten nogmaals over te spelen. Doe dan je best om zo dicht mogelijk bij de echte ervaring terug te komen, dus probeer echt te voelen hoe lekker je de bal raakte en hoe fijn de slagbeweging aanvoelde. Spelers kunnen hiernaast ook leren om tussen de punten door te ontspannen. Zij kunnen hiertoe bijvoorbeeld gebruik maken van zelfspraak, hetgeen inhoudt dat zij herhaaldelijk korte en opbouwende feedback aan zichzelf geven. Beide tips stellen spelers in staat om het zelfvertrouwen te vergroten, waardoor zij zullen ontspannen.
Ik denk dat de meeste recreatieve spelers voldoende hebben aan deze twee tips. Wanneer de meer fanatieke spelers echter wat verder willen gaan en echt de onderliggende oorzaak van de spanning willen wegnemen, dan is er nog iets meer nodig. Voor deze groep is het van belang te achterhalen welke gedachten de spanning ‘triggeren’. Met behulp van gedachtetraining kunnen deze gedachten eerst worden geïdentificeerd, om vervolgens vervangen te worden voor gedachten die een zelfverzekerd gevoel oproepen. Om dit te bewerkstelligen is veel oefening nodig.
Ik hoop dat jullie met bovenstaande adviezen je voordeel zullen doen. Ik wens jullie allemaal een bijzonder plezierig wedstrijdseizoen toe.
Jonas Vogten
Sportpsycholoog VSPN® / tennistrainer bij Tennis op Maat